Kalo Kaauso, कालो काउसो, कृष्ण क्रौंच, Mucuna nigricans ~ NepalAyurveds.com

Wednesday

Kalo Kaauso, कालो काउसो, कृष्ण क्रौंच, Mucuna nigricans

यो निर्दोष, अमृत र जीवनोपयोगी चीज - बीज उष्ण तथा समशीतोष्ण हावापानीमा पाइन्छ । एक वर्षजीविलता काउसो कार्तिक मङ्सिरमा परिपाक हुन्छन् । यसको पत्ता त्रिपत्रक ३-५ अगुल लामो वृत्ताकार हुन्छ । प्रायः बीज कालो हुने प्रकारको सर्वोत्तम मानिन्छ । कालो बीज उत्तम कामोद्दीपक, बलदायक र पौष्टिक मानिन्छ। यसको फल सानो र बीज सेतोभन्दा पनि सानो हुन्छ । वाजीकरण औषधिमा प्रधानद्रव्य गनिएको काउसो बीज उत्तेजक, स्तम्भक र धातुवर्द्धक भनिन्छ । अत्यधिकगुण र शक्तिनिहित रहेको उच्चकोटिको पौष्टिक प्राकृतिक अमृत खाएर स्वयम् विशेष ज्ञान पत्ता लगाउन सकिन्छ । सन्तुलित भोजन अन्नको अभावले दुब्लाएको दिनप्रतिदिन क्षीण हुँदै गइरहेको शारीरिक कमजोरीमा, अत्यन्त श्रम गर्नुपरेमा, सन्धिवात-जोर्नी, ढाड कम्मर, घुँडादर्दमा, मर्केको, भित्रको दुखाइ, सर्वाङ्गवात, पक्षघात, बाल - पक्षघात (पोलियो) भनिएकोमा, गर्भिणी आमा शक्तिशाली बन्नुपर्नेमा, प्रकृतिको शक्तिदायक तत्त्व अनेक खनिज लवणहरूले मिश्रित शक्तिवर्द्धक वनस्पति चूर्णबाट शरीर पुस्ट्याउने पौष्टिक काउसों बीज अत्यन्त महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । यसको धूलो बनाएर, प्रास बनाएर दूध, मह मिलाई एक-एक चम्चा दिनको

दुईपटक खाँदा अत्यन्त लाभ हुन्छ। खुब शक्ति दिएर बल भर्दछ । पहाड तराईमा सर्वत्र खेती गरी सबैलाई खान सिकाऔं । जङ्गली घाँस खाने जन्तुहरूलाई ख्वाउनुभन्दा अन्न खाने चेतनशील मानिसलाई होनाहार बल दिन्छ, किन्तु काउसोको झुसले चिलाउँछ । गाई गोबर र तेल मिसाई शरीरमा दलेर टिप्नुपर्छ । घरको सिमीपात दल्दा झुसले असर आगोले झुस डढाएर बीज सङ्कलन गर्नुपर्ने हुनसक्छ । अल्छी वैद्यहरू अचेल काउसे सिसी किन्छन् र गर्दैन 1 झुक्याउँछन् ।

परिचय:

कालो काउसो (Mucuna nigricans) एक औषधीय गुणले भरिपूर्ण वनस्पति हो जुन नेपालको तराई र पहाडी क्षेत्रमा पाइन्छ। यसलाई कृष्ण क्रौंच पनि भनिन्छ। यो वनस्पति उष्ण र समशीतोष्ण हावापानीमा उम्रन्छ। यसको बीज कालो रंगको हुन्छ र यो बीज धेरै औषधीय गुणले युक्त मानिन्छ। कालो काउसोको बीजलाई प्राचीनकालदेखि नै आयुर्वेदिक औषधीमा प्रयोग गरिँदै आएको छ। यसको फल सानो हुन्छ र बीज सेतोभन्दा पनि सानो हुन्छ। यो वनस्पति कार्तिक र मंसिर महिनामा परिपाक हुन्छ।

गुणधर्म:

कालो काउसोको बीजमा निम्न गुणहरू पाइन्छन्:

उत्तेजक (Stimulant): यसले शरीरलाई उर्जा प्रदान गर्छ।
स्तम्भक (Aphrodisiac): यसले कामोद्दीपक गुण दिन्छ।
धातुवर्द्धक (Tonic): यसले शरीरको धातुहरू बलियो बनाउँछ।
पौष्टिक (Nutritive): यसले शरीरलाई पोषण प्रदान गर्छ।
वातहर (Anti-rheumatic): यसले सन्धिवात, ढाड, कम्मर, घुँडादर्द जस्ता समस्याहरूमा लाभदायक हुन्छ।

फाइदा:

कालो काउसोको बीजले निम्न फाइदाहरू दिन्छ:

शारीरिक कमजोरीमा: यसले शरीरको कमजोरी हटाउँछ र बल प्रदान गर्छ।
सन्धिवात र जोर्नी दर्दमा: यसले सन्धिवात र जोर्नी दर्दमा आराम दिन्छ।
पक्षघात र बाल-पक्षघात (पोलियो) मा: यसले पक्षघात र पोलियो जस्ता रोगहरूमा लाभदायक हुन्छ।
गर्भिणी आमाको लागि: यसले गर्भिणी आमालाई शक्ति प्रदान गर्छ।
पौष्टिक तत्व: यसले शरीरलाई आवश्यक पौष्टिक तत्वहरू प्रदान गर्छ।

प्रयोग विधि:

कालो काउसोको बीजलाई निम्न प्रकारले प्रयोग गर्न सकिन्छ:

धूलो बनाएर: बीजलाई धूलो बनाएर दूध वा महसँग मिसाएर दिनको दुई पटक खान सकिन्छ।
प्रास बनाएर: बीजलाई प्रास बनाएर खान सकिन्छ।
चूर्ण बनाएर: बीजलाई चूर्ण बनाएर दूध वा पानीमा मिसाएर खान सकिन्छ।

संग्रह विधि:

कालो काउसोको बीजलाई संग्रह गर्न निम्न विधिहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ:

फल परिपाक हुँदा: कार्तिक र मंसिर महिनामा फल परिपाक हुँदा बीज संग्रह गर्न सकिन्छ।
झुसले चिलाउँदा: बीज संग्रह गर्दा झुसले चिलाउँछ भने आगोले झुस डढाएर बीज संग्रह गर्न सकिन्छ।
सिमीपात दल्दा: घरको सिमीपात दल्दा झुसले असर गर्छ भने बीज संग्रह गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष:

कालो काउसो (Mucuna nigricans) एक अत्यन्त महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पति हो जसले शरीरलाई धेरै प्रकारका लाभहरू प्रदान गर्छ। यसले शारीरिक कमजोरी, सन्धिवात, पक्षघात, र गर्भिणी आमाको लागि शक्ति प्रदान गर्छ। यसको बीजलाई धूलो, प्रास, वा चूर्ण बनाएर प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको संग्रह विधि पनि सजिलो छ। यसरी कालो काउसोको प्रयोगले शरीरलाई पौष्टिक तत्वहरू प्रदान गर्ने साथै धेरै रोगहरूबाट बचाउन मद्दत गर्छ। त्यसैले यसलाई नियमित रूपमा प्रयोग गर्नु उत्तम हुन्छ।

Mucuna nigricans, commonly known as "Kalo Kaauso" in Nepali and "Krishna Krounch" in Sanskrit, is a member of the Fabaceae family. This annual climbing vine thrives in tropical and subtropical climates, particularly in regions with well-drained soils and ample rainfall. The plant is characterized by its trifoliate leaves, each leaflet measuring approximately 3-5 inches in length, and produces distinctive racemes of flowers that develop into pods containing seeds. The seeds are typically black, which is considered the most potent variety in traditional medicinal practices.

Properties

Mucuna nigricans is renowned for its rich phytochemical composition, which includes:

L-DOPA (Levodopa): A direct precursor to the neurotransmitter dopamine, L-DOPA is extensively used in the management of Parkinson's disease due to its ability to replenish dopamine levels in the brain.
Alkaloids: These nitrogenous compounds exhibit a range of pharmacological activities, including neuroprotective and mood-enhancing effects.
Tannins and Saponins: These compounds possess antioxidant properties, aiding in the neutralization of free radicals and contributing to overall health.
Proteins and Amino Acids: The seeds offer a substantial protein content, making them a valuable nutritional resource.

Advantages

The diverse chemical profile of Mucuna nigricans translates into numerous health benefits:

Neurological Support: The high L-DOPA content makes it effective in managing Parkinson's disease by improving motor skills and reducing tremors.

Aphrodisiac Properties: Traditionally, the seeds are esteemed for enhancing libido and sexual function, attributed to their influence on dopamine levels, which play a role in sexual desire.
Nutritional Value: Rich in proteins and essential amino acids, the seeds serve as a nutritious supplement, especially in regions where protein deficiency is prevalent.
Antioxidant Activity: The presence of antioxidants helps combat oxidative stress, potentially reducing the risk of chronic diseases and supporting overall vitality.

Uses

Mucuna nigricans finds application in various domains:

Traditional Medicine: Utilized in Ayurvedic practices to treat conditions like Parkinson's disease, male infertility, and nervous disorders.

Dietary Supplement: Processed forms of the seeds are incorporated into diets to boost protein intake and provide essential nutrients.
Agriculture: The plant serves as a cover crop, enriching soil fertility through nitrogen fixation and preventing soil erosion.

Methods of Use

To harness the benefits of Mucuna nigricans, proper preparation and administration are crucial:

Seed Powder: The seeds are dried, roasted to neutralize antinutritional factors, and ground into a fine powder. This powder can be mixed with warm milk and honey, with a recommended dosage of one teaspoon twice daily.
Decoction: Boiling the seed powder in water and consuming the strained liquid is another traditional method, often used to address nervous disorders.
Capsules/Tablets: Standardized extracts are available in capsule or tablet form, providing a convenient option for consistent dosing.

Harvesting Method

Proper harvesting techniques ensure the potency and safety of Mucuna nigricans:

Timing: The pods mature in the months of October and November. Harvesting should occur when the pods are fully developed but before they dry and split open.
Protective Measures: The pods are covered with fine hairs that can cause skin irritation. It is advisable to wear gloves and protective clothing during harvesting. Traditional methods include applying a mixture of cow dung and oil to the skin to prevent itching.
Processing: Post-harvest, the pods are dried, and the seeds are extracted. Roasting the seeds helps eliminate antinutritional factors, making them safe for consumption.

Conclusion

Mucuna nigricans stands out as a multifaceted plant with significant medicinal, nutritional, and agricultural value. Its rich content of L-DOPA and other bioactive compounds positions it as a vital resource in managing neurological disorders, enhancing reproductive health, and improving nutritional status. Incorporating this plant into traditional and modern practices offers a natural and holistic approach to health and well-being.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :