Kanchhi Madhu, कान्छीमधु, जेठामह, गुलियो जरा, Sweet Root, Stellaria monosperma ~ NepalAyurveds.com

Sunday

Kanchhi Madhu, कान्छीमधु, जेठामह, गुलियो जरा, Sweet Root, Stellaria monosperma

यो सामान्यतया डेढ फिट र सप्रेको बोट दुई हात अग्लो, पात दुवैतिर गएका रसिलो हरियो, पातको बीचमा मुलरेखा भएको ८-१० अङ्गुल लामो चुच्चो हुन्छ । यसको लुलो डाँठ कुनैकुनैको २-३ ओटा

हाँगा, आँख्ला भएको हुन्छ । कार्तिकको सुरुमा सेतो गोलाकार फुल्छ र तुरुन्तै फल जीराको समान हरियो भित्र निस्कन्छ। कार्तिकको अन्तमा टुप्पोमा झिनो परिपक्व अवस्थामा च्यापच्याप लाग्ने भेटिन्छ । कुरिलोको जराहरूका समान कन्चन, रसिलो र भरिलो भुत्तोमा देखिन्छन् । १५०० मिटरभन्दा माथिका भिराला पहाडी जङ्गलमा २७०० मिटरसम्म पाइन्छ । यसको जरो शीतल, मधुर, स्वादिष्ठ, मूत्रल, जीवनरक्षक, प्राणवर्द्धक, त्रिदोषनाशक-एकदम निर्दोष, रक्तवृद्धिदायक, समस्त रोगनाशक, कलेजो - फोक्सो- मुटुका लागि अत्यन्त गुणकारी मानिन्छ । मृगौलासम्बन्धी रोगहरूमा र विशेष गरी रक्तक्यान्सरमा अति उपयोगी भनिन्छ । यसको धूलो १/१ चम्चा दूधसँग दिनको ५-७ पटक गतिशील रूपमा खानुपर्छ । यसको चूर्णमा समानभाग खुवाको पुवा बनाएर खाँदा बलवान् बनाउँछ

परिचय

कान्छीमधु (Stellaria monosperma) नेपालको पहाडी क्षेत्रमा पाइने एक औषधीय बोट हो। यसलाई जेठामह, गुलियो जरा, Sweet Root जस्ता नामले पनि चिनिन्छ। यो बोट सामान्यतया डेढ फिट देखि दुई हात अग्लो हुन्छ। यसका पात दुवैतिर गएका रसिला र हरिया हुन्छन्। पातको बीचमा मुलरेखा भएको ८-१० अङ्गुल लामो चुच्चो हुन्छ। यसको डाँठ कुनैकुनैको २-३ ओटा हाँगा भएको हुन्छ। कार्तिक महिनाको सुरुमा यसमा सेतो गोलाकार फुल्छ र तुरुन्तै फल जीराको समान हरियो भित्र निस्कन्छ। कार्तिकको अन्तमा टुप्पोमा झिनो परिपक्व अवस्थामा च्यापच्याप लाग्ने भेटिन्छ।

कान्छीमधुका गुणहरू

कान्छीमधुमा धेरै औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यसमा एन्टी-इन्फ्लामेटरी, एन्टी-ब्याक्टेरियल, एन्टी-फंगल, र एन्टी-ओक्सिडन्ट गुणहरू पाइन्छन्। यसले शरीरको प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउन मद्दत गर्छ। यसमा विटामिन र मिनरलहरू पनि प्रचुर मात्रामा पाइन्छन्।

कान्छीमधुका फाइदाहरू

पाचन प्रणालीमा फाइदा: कान्छीमधुले पाचन प्रणालीलाई सुधार गर्छ। यसले पेट दुखाइ, अपच, र ग्यास्ट्रिक समस्याहरू कम गर्न मद्दत गर्छ।
प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउन: यसले शरीरको प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउन मद्दत गर्छ। यसमा पाइने एन्टी-ओक्सिडन्ट गुणले शरीरलाई विभिन्न रोगहरूबाट बचाउँछ।
त्वचा समस्यामा फाइदा: कान्छीमधुले त्वचाका विभिन्न समस्याहरू जस्तै एक्ने, खटिरा, र अन्य चर्मरोगहरू कम गर्न मद्दत गर्छ।
मधुमेह नियन्त्रण: यसले रक्तमा शर्कराको मात्रा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ। यसले मधुमेहका रोगीहरूका लागि फाइदाजनक हुन सक्छ।
ज्वरो कम गर्न: कान्छीमधुले ज्वरो कम गर्न मद्दत गर्छ। यसमा पाइने एन्टी-इन्फ्लामेटरी गुणले शरीरको तापक्रम कम गर्छ।

कान्छीमधुको प्रयोग विधि

काढा बनाएर: कान्छीमधुको जरा वा पातलाई पानीमा उमालेर काढा बनाउन सकिन्छ। यो काढा दिनमा एक पटक खाना खानुभन्दा आधा घण्टा अघि खाने गरिन्छ।
चूर्ण बनाएर: कान्छीमधुको जरा सुकाएर पिँधेर चूर्ण बनाउन सकिन्छ। यो चूर्ण दिनमा एक चम्चा गर्म पानीसंग सेवन गर्न सकिन्छ।
त्वचामा लगाउन: कान्छीमधुको पातलाई पिँधेर लेप बनाएर त्वचामा लगाउन सकिन्छ। यसले त्वचाका विभिन्न समस्याहरू कम गर्न मद्दत गर्छ।

कान्छीमधुको संग्रह विधि

कान्छीमधुको संग्रह गर्दा ध्यान दिनुपर्ने केही कुराहरू छन्:

समय: कान्छीमधुको जरा र पात कार्तिक महिनामा संग्रह गर्नु उत्तम हुन्छ। यस समयमा यसको औषधीय गुणहरू उच्च हुन्छन्।
संग्रह विधि: जरा र पातलाई सावधानीपूर्वक खोलेर संग्रह गर्नुपर्छ। जरा र पातलाई सफा गरेर छायाँमा सुकाउनुपर्छ।
भण्डारण: सुकेको जरा र पातलाई एयरटाइट कन्टेनरमा राखेर सुक्खा ठाउँमा भण्डारण गर्नुपर्छ।

निष्कर्ष

कान्छीमधु (Stellaria monosperma) नेपालको पहाडी क्षेत्रमा पाइने एक महत्त्वपूर्ण औषधीय बोट हो। यसमा धेरै औषधीय गुणहरू पाइन्छन् जसले शरीरका विभिन्न समस्याहरू कम गर्न मद्दत गर्छ। यसले पाचन प्रणाली सुधार गर्छ, प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउँछ, त्वचा समस्याहरू कम गर्छ, मधुमेह नियन्त्रण गर्छ, र ज्वरो कम गर्छ। यसको प्रयोग विधि धेरै सरल छ र यसलाई काढा, चूर्ण, वा लेपको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। कान्छीमधुको संग्रह गर्दा समय र विधिमा ध्यान दिनुपर्छ। यसले प्राकृतिक रूपमा स्वास्थ्यलाई फाइदा पुर्याउने एक उत्तम औषधीय बोट हो।

Introduction

Kanchhi Madhu, known scientifically as Stellaria monosperma, is a herbaceous plant native to the Himalayan region, including Nepal. Commonly referred to as Sweet Root, this plant is recognized for its slender, green stems and small, white, star-shaped flowers. It typically grows to a height of about one and a half feet, with opposite, succulent green leaves and a central vein running through them. The plant blooms in early November, producing white, spherical flowers that quickly develop into small, green fruits resembling cumin seeds. By the end of November, the plant reaches a mature stage, with its fruits becoming soft and sticky.

Properties

Stellaria monosperma is celebrated for its medicinal properties, particularly in traditional herbal medicine. It is known to possess cooling effects, making it beneficial for treating conditions associated with heat and inflammation. The plant contains various phytochemicals, including flavonoids and saponins, which contribute to its antioxidant and antibacterial activities. These compounds are believed to support the body's defense mechanisms against oxidative stress and microbial infections.

Advantages

The advantages of Stellaria monosperma are multifaceted:

Antioxidant Properties: The plant's rich antioxidant content helps combat free radicals, thereby reducing oxidative stress and potentially lowering the risk of chronic diseases.
Antibacterial Effects: Studies have demonstrated that extracts from Stellaria monosperma exhibit antibacterial activity, suggesting its potential in treating bacterial infections.
Cooling Agent: In traditional medicine, the plant is used as a cooling remedy, providing relief from conditions like fever and inflammation.

Uses

Stellaria monosperma has a variety of uses:

Culinary Uses: The young leaves and stems are edible and can be consumed raw in salads or cooked as a vegetable. They offer a mild flavor and are a good source of vitamins and minerals.
Medicinal Uses: Traditionally, the plant is used to treat ailments such as fever, inflammation, and digestive issues. Its cooling properties make it effective in reducing body heat and soothing the digestive tract.
Agricultural Uses: Stellaria monosperma is sometimes cultivated as a ground cover, helping to prevent soil erosion and improve soil fertility.

Using Method

To utilize Stellaria monosperma for its medicinal benefits:

Preparation: Harvest the young leaves and stems, preferably before the plant flowers, as they are most tender and nutritious at this stage.
Consumption:

Raw: Add fresh leaves to salads or sandwiches for a nutritious boost.
Cooked: Sauté the leaves and stems with other vegetables or incorporate them into soups and stews.

Infusion: Prepare an herbal tea by steeping the leaves in hot water for several minutes. This can be consumed to aid digestion and reduce inflammation.
Topical Application: Crush the leaves into a paste and apply it to the skin to soothe rashes or minor irritations.

Harvesting Method

To harvest Stellaria monosperma effectively:

Timing: Collect the leaves and stems during the early stages of growth, before flowering, to ensure optimal taste and nutritional value.
Technique:

Manual Harvesting: Use clean, sharp scissors or pruning shears to cut the desired amount of plant material.
Avoid Overharvesting: Leave enough of the plant intact to allow for continued growth and reproduction.

Post-Harvest Handling:

Cleaning: Rinse the harvested plant material thoroughly to remove any dirt or contaminants.
Storage: Use the fresh leaves and stems immediately, or store them in a cool, dry place. For longer preservation, consider drying or freezing the plant material.

Conclusion

Stellaria monosperma, or Kanchhi Madhu, is a versatile herb with a rich history in traditional medicine and culinary practices. Its antioxidant and antibacterial properties, along with its cooling effects, make it a valuable addition to both diet and herbal remedies. By understanding its properties, uses, and proper harvesting methods, individuals can effectively incorporate this herb into their health and wellness routines.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :