Kaause Phul, काउसे फूल, Cotoneaster affinis ~ NepalAyurveds.com

Sunday

Kaause Phul, काउसे फूल, Cotoneaster affinis

यो सधैँ हरियो रहने ५-७ फिट अग्लो १२०० - २४०० मिटरमा पाइन्छ । प्रयोज्य अङ्ग : जरा । यो सेतो फुल्ने बैशाख - जेठतिर पहाडी क्षेत्रमा पाइन्छ । यसको जराले पाचन प्रक्रिया सुधार्छ, पेटलाई शीतल दिन्छ, गर्मीले टाउको दुख्नेमा फाइदा गर्छ, पित्तविकार घटाउँछ । मात्रा : काच्चो ५-७ ग्राम ३-५ पटक पानीसँग, धूलो १/१ चम्चा, १ / १ माना काँढापानी २-३ पटक ।

परिचय

काउसे फूल (Cotoneaster affinis) एक सधैँ हरियो रहने बोट वा झाडी हो जुन नेपालका पहाडी क्षेत्रमा प्राकृतिक रूपमा पाइन्छ। यो बोट ५ देखि ७ फिट अग्लो हुन्छ र समुद्र सतहबाट १२०० देखि २४०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ। यसको वैज्ञानिक नाम Cotoneaster affinis हो र यो Rosaceae परिवारमा पर्छ। यसको मुख्य प्रयोज्य अङ्ग यसको जरा हो, जुन आयुर्वेदिक चिकित्सामा विभिन्न रोगहरूको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ। काउसे फूलले सेतो फूल फुल्छ र यो बैशाख देखि

जेठ महिनाको समयमा फुल्ने गर्दछ। यसले नेपालका पहाडी क्षेत्रमा प्राकृतिक सौन्दर्य बढाउनका साथै यसको औषधीय गुणले पनि धेरै मानिसहरूको ध्यान आकर्षित गर्छ।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

काउसे फूल नेपालका पहाडी क्षेत्रहरूमा प्राकृतिक रूपमा पाइन्छ, विशेष गरी मध्य पहाडी क्षेत्रमा। यो १२०० देखि २४०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ भने यसले चिसो मौसमलाई राम्रोसँग सहन गर्छ। नेपालका अतिरिक्त, यो बोट भारत, चीन, पाकिस्तान, तिब्बत, र हिमालयी क्षेत्रका अन्य देशहरूमा पनि पाइन्छ। यो बोट प्रायः जंगल, घाँसे मैदान, र झाडीहरूमा प्राकृतिक रूपमा उम्रन्छ। यसको खेती नेपालमा व्यावसायिक रूपमा नगरिए पनि यसको औषधीय महत्वका कारण यसलाई घरायसी रूपमा उब्जाउने चलन छ।

शारीरिक गुणहरू

काउसे फूलको बोट सधैँ हरियो रहने गर्छ र यसको उचाइ ५ देखि ७ फिटसम्म पुग्छ। यसको पातहरू साना, अण्डाकार, र चम्किला हुन्छन्। यसको बोक्रा खैरो रंगको हुन्छ र यसले सेतो फूल फुल्छ। फूलहरू साना र गुच्छामा फुल्ने गर्दछन्। यसको फल सानो, गोलो, र रातो रंगको हुन्छ। यसको जरा मोटो र गाढा रंगको हुन्छ, जुन यसको मुख्य औषधीय अङ्ग हो। यसको जराले विशेष गन्ध र स्वाद पाइन्छ, जसले यसलाई औषधीय प्रयोगमा विशेष बनाउँछ।

औषधीय गुणहरू

काउसे फूलको जरामा धेरै औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यसले पाचन प्रक्रिया सुधार्ने, पेटलाई शीतलता प्रदान गर्ने, गर्मीले हुने टाउको दुखाइलाई कम गर्ने, र पित्तविकार घटाउने गुणहरू राख्छ। यसले शरीरलाई ठण्डक पुर्याउँछ र पेट सम्बन्धी समस्याहरू जस्तै अपच, गैस, र एसिडिटी लगायतका रोगहरूको उपचारमा प्रभावकारी हुन्छ। यसले शरीरको तापक्रमलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ र यसले शरीरमा हुने विषाक्त पदार्थहरू बाहिर निकाल्छ। यसले रक्तशुद्धिकरण गर्ने गुण पनि राख्छ, जसले छाला सम्बन्धी समस्याहरू जस्तै फोका, खटिरा, र एक्जिमा लगायतका रोगहरूको उपचारमा मद्दत गर्छ।

फाइदाहरू

काउसे फूलको जराले धेरै स्वास्थ्य लाभहरू प्रदान गर्छ। यसले पाचन प्रक्रिया सुधारेर पेटलाई स्वस्थ राख्छ। यसले पेटलाई शीतलता प्रदान गरेर गर्मीले हुने समस्याहरू जस्तै टाउको दुखाइ, चक्कर आउने, र बेचैनी लगायतका समस्याहरूको उपचार गर्छ। यसले पित्तविकार घटाएर शरीरलाई स्वस्थ राख्छ। यसले रक्तशुद्धिकरण गरेर छाला सम्बन्धी समस्याहरूको उपचार गर्छ। यसले शरीरको तापक्रमलाई नियन्त्रण गरेर गर्मीको मौसममा हुने समस्याहरूबाट बचाउँछ। यसले शरीरमा हुने विषाक्त पदार्थहरू बाहिर निकालेर शरीरलाई स्वस्थ राख्छ।

प्रयोग विधि

काउसे फूलको जरालाई विभिन्न रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसलाई कच्चा र सुकेको दुवै रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। कच्चा जरालाई ५ देखि ७ ग्राम सम्म पानीसँग मिलाएर दिनमा ३ देखि ५ पटक सम्म सेवन गर्न सकिन्छ। यसलाई पिँधेर धूलो बनाएर पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। धूलो बनाएको जरालाई १/१ चम्चा सम्म काँढापानी वा तातो पानीसँग मिलाएर दिनमा २ देखि ३ पटक सम्म सेवन गर्न सकिन्छ। यसलाई चिया बनाएर पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको चिया बनाउनको लागि यसको जरालाई पानीमा उमालेर तयार गरिन्छ। यसको चियाले पेटलाई शीतलता प्रदान गर्छ र पाचन प्रक्रिया सुधार्छ।

खेती, संग्रह र संरक्षण

काउसे फूलको बोट प्राकृतिक रूपमा पहाडी क्षेत्रमा उम्रन्छ। यसको खेती गर्नको लागि चिसो मौसम र उच्च हावापानी आवश्यक हुन्छ। यसको बीउ वा कलमबाट यसको खेती गर्न सकिन्छ। यसको जरालाई बैशाख देखि जेठ महिनाको समयमा संग्रह गरिन्छ। जरालाई खनिएर सफा गरेपछि छायाँमा सुकाइन्छ। सुकेको जरालाई एयरटाइट कन्टेनरमा राखेर लामो समयसम्म संरक्षण गर्न सकिन्छ। यसलाई ठूलो मात्रामा संग्रह गरेर बजारमा बिक्री गर्न सकिन्छ। यसको संरक्षण गर्दा यसलाई नमी र धूपबाट टाढा राख्नुपर्छ।

निष्कर्ष

काउसे फूल (Cotoneaster affinis) नेपालका पहाडी क्षेत्रमा पाइने एक महत्वपूर्ण औषधीय बोट हो। यसले नेपालका मानिसहरूको स्वास्थ्यलाई सुधार गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसको जराले पाचन प्रक्रिया सुधार्ने, पेटलाई शीतलता प्रदान गर्ने, गर्मीले हुने टाउको दुखाइलाई कम गर्ने, र पित्तविकार घटाउने गुणहरू राख्छ। यसलाई कच्चा, धूलो, वा चियाको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको खेती, संग्रह, र संरक्षण गर्न सजिलो छ। यसले प्राकृतिक सौन्दर्य बढाउनका साथै मानिसहरूको स्वास्थ्यलाई पनि सुधार गर्छ। यसरी, काउसे फूल नेपालका लागि एक महत्वपूर्ण प्राकृतिक सम्पदा हो जसले मानिसहरूको जीवनलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छ।

Introduction

Cotoneaster affinis, locally known in Nepal as "Seto Kaause Phul" or "काउसे फूल," is a species of flowering plant belonging to the Rosaceae family. This deciduous shrub is native to the Himalayan regions, thriving at elevations between 1,200 to 2,400 meters. The name "Seto Kaause Phul" translates to "white Kaause flower," reflecting its characteristic white blossoms that appear during the months of Baisakh to Jestha (April to June) in the Nepali calendar.

Availability in Nepal and Other Countries

In Nepal, Cotoneaster affinis is predominantly found in hilly terrains within its optimal altitude range. Beyond Nepal, this species extends across the Himalayan belt, including regions of India, Bhutan, and Tibet. Its adaptability to temperate climates has facilitated its introduction to various parts of Europe and North America, where it is often cultivated for ornamental purposes.

Physical Properties

Cotoneaster affinis typically grows as a shrub reaching heights of 5 to 7 feet. It exhibits arching branches that often form a wide-spreading mass, sometimes broader than its height. The leaves are broadly ovate, varying in shape, and tend to be glabrescent (becoming smooth as they mature). During the flowering season, the plant produces copious white flowers, enhancing its ornamental appeal. The fruits that follow are dark violet to black, often distinctly pruinose (having a frosted appearance).

Medicinal Properties

Traditionally, the roots of Cotoneaster affinis have been utilized in herbal medicine. They are believed to possess properties that aid in improving digestion, providing a cooling effect to the stomach, alleviating headaches induced by heat, and reducing bile-related disorders. Additionally, the plant's stolons are said to have astringent properties, which can be beneficial in treating various ailments.

Advantages and Uses

The medicinal advantages of Cotoneaster affinis primarily stem from its root applications:

Digestive Health: The roots are used to enhance digestive processes and soothe the stomach, making them beneficial for individuals experiencing indigestion or gastrointestinal discomfort.
Headache Relief: Its cooling properties are traditionally employed to relieve headaches, especially those triggered by excessive heat or sun exposure.
Bile Regulation: The plant is believed to assist in mitigating bile disorders, which can manifest as acidity or other related symptoms.

Beyond medicinal uses, Cotoneaster affinis serves ornamental purposes due to its attractive flowers and berries. Its wood, known for being strong and elastic, is valued in its native regions for crafting walking sticks and spear shafts.

Using Method

The traditional methods of utilizing Cotoneaster affinis roots are as follows:

Fresh Root Consumption: Consume 5 to 7 grams of fresh root material, divided into 3 to 5 doses throughout the day, accompanied by water.
Root Powder: Dry the roots and grind them into a fine powder. Take one teaspoon of this powder with water, 2 to 3 times daily.
Decoction: Prepare a decoction by boiling one mana (approximately 250 ml) of water with the root material until the volume reduces. Consume this preparation 2 to 3 times a day.

Harvesting and Preservation

For medicinal use, roots are typically harvested during the plant's dormant period, usually in late autumn or early spring. This timing ensures the concentration of active compounds is at its peak. After harvesting, roots should be thoroughly cleaned to remove soil and other impurities. They can then be sliced into smaller pieces and dried in a well-ventilated, shaded area to prevent direct sunlight, which may degrade some active constituents. Once dried, the roots should be stored in airtight containers, kept in a cool, dry place to maintain their medicinal potency over time.

Conclusion

Cotoneaster affinis, or Seto Kaause Phul, is a notable plant both for its ornamental beauty and its traditional medicinal applications. Its presence in the Himalayan regions underscores its adaptability and significance in local herbal practices. While traditional uses highlight its benefits in digestive health, headache relief, and bile regulation, further scientific research could provide deeper insights into its potential therapeutic properties. As with any medicinal plant, it is essential to approach its use with informed guidance to ensure safety and efficacy.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :