KantaBayer, काँटाबयर, काँणो बयर, Wild Plum, Ziziphus rugosa ~ NepalAyurveds.com

Monday

KantaBayer, काँटाबयर, काँणो बयर, Wild Plum, Ziziphus rugosa

यो १२-१५ फिट अग्लो १००० मिटरसम्म गर्मी भूभागमा पाइन्छ । यसको फूल भदौतिर पहेँलो र फल गोलाकार हुन्छ। प्रयोग हुने अङ्ग : फूल र फल । यसको फूलले महिनावारी बिग्रेको, समस्त रक्तविकार, सङ्ग्रहणी, छालाका रोग, यौनरोग, अर्श आदि सन्चो गराउँछ । मात्रा : लेदो / चूर्ण ३-५ ग्राम, काँढापानी १/१ माना, अर्क : १०-२० ग्राम, स्वरस २०-३० ग्राम २-३ पटक ।

परिचय

काँटाबयर (Ziziphus rugosa) एक औषधीय गुण भएको वनस्पति हो जसलाई अंग्रेजीमा Wild Plum भनिन्छ। यो वनस्पति नेपालका तराई र पहाडी भेगमा पाइन्छ। यसको वैज्ञानिक नाम Ziziphus rugosa हो। यो बोट १२-१५ फिट अग्लो हुन्छ र यसको फूल पहेँलो र फल गोलाकार हुन्छ। यसको फूल र फल दुवै औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ। काँटाबयरले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ, जस्तै महिनावारी सम्बन्धी समस्या, रक्तविकार, छालाका रोग, यौनरोग, अर्श आदि।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

काँटाबयर नेपालको तराई र पहाडी क्षेत्रमा विशेष गरी १००० मिटरको उचाइसम्म पाइन्छ। यो वनस्पति नेपालका विभिन्न जिल्लाहरूमा प्राकृतिक रूपमा उम्रिन्छ। यसका साथै यो भारत, बंगलादेश, श्रीलंका, म्यानमार जस्ता दक्षिण एसियाली देशहरूमा पनि पाइन्छ। यो वनस्पति गर्मी प्रधान भूभागमा धेरै पाइन्छ र यसले सुख्खा मौसमलाई सहन गर्न सक्छ।

शारीरिक गुणहरू

काँटाबयरको बोट १२-१५ फिट अग्लो हुन्छ। यसको बोक्रा खैरो र खरानी रंगको हुन्छ। यसको पातहरू साना र गोलाकार हुन्छन्। यसको फूलहरू पहेँलो रंगका हुन्छन् र भदौ महिनामा फुल्छन्। यसको फल गोलाकार हुन्छ र पाकेपछि पहेँलो रंगको हुन्छ। यसको फलमा गुदी हुन्छ र यो खान पनि मिठो हुन्छ। यसको फूल र फल दुवै औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ।

औषधीय गुणहरू

काँटाबयरमा धेरै औषधीय गुणहरू छन्। यसको फूलले महिनावारी सम्बन्धी समस्याहरू, रक्तविकार, सङ्ग्रहणी, छालाका रोग, यौनरोग, अर्श जस्ता रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ। यसको फलले पनि धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ। यसले शरीरमा रक्तस्राव नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ र रक्तशुद्धिकरण गर्छ। यसले पाचन प्रणालीलाई सुधार गर्छ र पेट सम्बन्धी समस्याहरूको उपचार गर्छ।

फाइदाहरू

काँटाबयरले धेरै प्रकारका फाइदाहरू दिन्छ। यसले महिनावारी सम्बन्धी समस्याहरूको उपचार गर्छ। यसले रक्तविकार, सङ्ग्रहणी, छालाका रोग, यौनरोग, अर्श जस्ता रोगहरूको उपचार गर्छ। यसले शरीरमा रक्तस्राव नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ र रक्तशुद्धिकरण गर्छ। यसले पाचन प्रणालीलाई सुधार गर्छ र पेट सम्बन्धी समस्याहरूको उपचार गर्छ। यसले शरीरको प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ र संक्रमणबाट बचाउँछ।

प्रयोग विधि

काँटाबयरको फूल र फल दुवै औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ। यसको फूल र फललाई लेदो वा चूर्णको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको लेदो वा चूर्ण ३-५ ग्राम मात्रामा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको काँढापानी १/१ माना मात्रामा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको अर्क १०-२० ग्राम मात्रामा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको स्वरस २०-३० ग्राम मात्रामा दिनमा २-३ पटक प्रयोग गर्न सकिन्छ।

खेती, उत्पादन र संरक्षण

काँटाबयर प्राकृतिक रूपमा उम्रने वनस्पति हो। यसलाई खेती गर्नको लागि विशेष मेहेनत चाहिदैन। यसको बीउलाई रोपेर यसलाई खेती गर्न सकिन्छ। यसको बोटलाई पानी र माटोको उचित व्यवस्थापन गरेमा यो सजिलै बढ्न सक्छ। यसको फूल र फललाई समयमै तोडेर संरक्षण गर्न सकिन्छ। यसको फूल र फललाई छायामा सुकाएर संरक्षण गर्न सकिन्छ। यसको फूल र फललाई एयरटाइट कन्टेनरमा राखेर लामो समयसम्म संरक्षण गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

काँटाबयर (Ziziphus rugosa) एक महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पति हो जसले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ। यो नेपालका तराई र पहाडी भेगमा प्राकृतिक रूपमा पाइन्छ। यसको फूल र फल दुवै औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ। यसले महिनावारी सम्बन्धी समस्याहरू, रक्तविकार, सङ्ग्रहणी, छालाका रोग, यौनरोग, अर्श जस्ता रोगहरूको उपचार गर्छ। यसको प्रयोग विधि धेरै सजिलो छ र यसलाई घरमै तयार गरी प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको खेती गर्न सजिलो छ र यसलाई संरक्षण गर्न पनि सजिलो छ। यसरी काँटाबयरले मानव जीवनमा धेरै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ र यसले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ।

Ziziphus rugosa, commonly known as KantaBayer, काँटाबयर, काँणो बयर, Wild Plum, or Wrinkled Jujube, is a spiny, evergreen shrub or small tree that typically grows between 3 to 6 meters in height.

Belonging to the Rhamnaceae family, this plant is native to various regions, including Nepal, India, Sri Lanka, Bangladesh, Myanmar, southern China, Thailand, Laos, and Vietnam.

Availability in Nepal and Other Countries

In Nepal, KantaBayer thrives in warm regions up to altitudes of 1,000 meters. It is commonly found in dry deciduous forests and is well-adapted to the country's climatic conditions. Beyond Nepal, Ziziphus rugosa is distributed across several Asian countries, such as India, Sri Lanka, Bangladesh, Myanmar, southern China, Thailand, Laos, and Vietnam, where it grows in similar habitats.

Physical Properties

Ziziphus rugosa is characterized by its spiny branches and dark-green, broadly ovate or elliptic leaves with serrated edges. The leaves are oblique or rounded at the base. During the month of Bhadra (August-September), the plant produces yellow flowers. Its fruits are small, round, and transition in color from orange to black as they ripen, measuring approximately 9-12 mm in length and 8-10 mm in width.

The wood of the tree is reddish and moderately hard.

Medicinal Properties

Ziziphus rugosa has been traditionally used in various cultures for its medicinal properties:

Menstrual Disorders: The flowers are used to address menstrual irregularities.
Blood Disorders: The plant is utilized in treating various blood-related ailments.
Skin Diseases: It is applied in the treatment of skin conditions.
Sexually Transmitted Diseases: The plant has applications in managing certain sexually transmitted infections.
Hemorrhoids (Arsha): It is used in the treatment of hemorrhoids.

Phytochemical analyses have identified several active compounds in Ziziphus rugosa, including tannins, quinines, phenols, flavonoids, alkaloids, terpenoids, saponins, glycosides, proteins, fibers, and carbohydrates. These compounds contribute to its therapeutic effects.

Advantages and Uses

The various parts of Ziziphus rugosa offer multiple health benefits:

Antidiabetic: Helps in managing blood sugar levels.
Antioxidant: Neutralizes harmful free radicals in the body.
Anti-inflammatory: Reduces inflammation and associated symptoms.
Analgesic: Provides pain relief.
Anticancer: Exhibits properties that may help in combating cancer cells.
Antimicrobial: Fights against various microbial infections.

These properties make the plant valuable in traditional medicine for treating ailments such as diarrhea, menorrhagia (heavy menstrual bleeding), ulcers, skin diseases, cough, and hypotension.

Using Methods

The traditional usage of Ziziphus rugosa varies based on the part of the plant and the condition being treated:

Flowers: Used to address menstrual disorders and blood-related issues.
Fruits: Consumed to treat digestive problems and as a general health tonic.
Leaves: Applied topically for skin ailments and taken internally for coughs.
Bark: Used in managing diabetes and inflammation.

The specific preparation methods and dosages are typically determined based on traditional knowledge and the specific ailment.

Harvesting and Preservation

The harvesting time for Ziziphus rugosa depends on the part of the plant being used:

Fruits: Collected when ripe, usually when they turn from orange to black.
Leaves and Flowers: Gathered during the flowering season in Bhadra (August-September).
Bark: Harvested as needed, ensuring sustainable practices to avoid harming the tree.

After harvesting, the plant materials are cleaned and dried in a shaded, well-ventilated area to preserve their medicinal properties. Proper storage in airtight containers away from moisture and direct sunlight is essential to maintain their efficacy.

Conclusion

Ziziphus rugosa, or KantaBayer, is a versatile plant with a rich history in traditional medicine across various cultures. Its wide range of medicinal properties, from treating menstrual disorders to managing diabetes, highlights its significance in herbal remedies. Proper identification, sustainable harvesting, and appropriate preparation methods are crucial to harness its full therapeutic potential. As with any medicinal plant, it is advisable to consult with healthcare professionals before using Ziziphus rugosa for therapeutic purposes.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :