KangreJhar, काँग्रेझार, लेकाली, Subka (Am), Anemone rivularis ~ NepalAyurveds.com

Saturday

KangreJhar, काँग्रेझार, लेकाली, Subka (Am), Anemone rivularis

यो २-३ फिट अग्लो ५ वटा पत्र भएको सेतो फुल्ने कुरो १२०० - २५०० मिटरमा पाइन्छ । गुण-धर्म : तितो-टर्रो स्वाद र स्वभाव गरम । कफज्वरमा यसको काँढापानीले फाइदा गर्छ, यसको बीज खाँदा पित्त पत्थरी घटाउँछ र कलेजोलाई शक्ति दिन्छ, पित्तविकार निकाल्छ । मात्रा : काँढापानी १ / १ गिलास, लेदो / चूर्ण ३-५ ग्राम, स्वरस २०-२५ ग्राम, अर्क : १०-१५ ग्राम २-३ पटक ।

परिचय

काँग्रेझार (Anemone rivularis) नेपाली भाषामा लेकाली, सुब्का (Am) जस्ता नामले चिनिने यो एक औषधीय बोट हो। यो हिमाली र उप-हिमाली क्षेत्रमा पाइने बहुवर्षीय जडीबुटी हो। यसको वैज्ञानिक नाम Anemone rivularis हो भने यो Ranunculaceae परिवारमा पर्छ। यसको सेतो फूल र हरिया पातहरूले यसलाई सजिलै चिन्न सकिन्छ। नेपालको पारम्परिक चिकित्सा पद्धतिमा यसको प्रयोग धेरै पुरानो छ।

उपलब्धता

काँग्रेझार नेपालको हिमाली र उच्च पहाडी क्षेत्र (१२००–२५०० मिटर उचाई) मा पाइन्छ। विशेष गरी मध्यम हिमाली क्षेत्र जस्तै रसुवा, दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, मकवानपुर, लमजुङ, कास्की, म्याग्दी लगायतका जिल्लामा यो प्रशस्त मात्रामा

पाइन्छ। नेपाल बाहेक यो भारत (हिमाचल प्रदेश, उत्तराखण्ड, सिक्किम), चीन, तिब्बत, र भूटान जस्ता देशहरूमा पनि पाइन्छ।

भौतिक गुणहरू

यो बोट २–३ फिट अग्लो हुन्छ।
पातहरू ५ वटा खण्ड भएका हुन्छन् र हरिया रंगका हुन्छन्।
फूल सेतो रंगको हुन्छ र वसन्त ऋतुमा फुल्छ।
यसको जरा पातलो र मूलिलो हुन्छ।
यसको स्वाद तीतो र टर्रो हुन्छ भने यसको स्वभाव गरम हुन्छ।

औषधीय गुणहरू

काँग्रेझारमा निम्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्:

कफनाशक: यसले कफ, ज्वरो, सर्दी र खोकीमा फाइदा गर्छ।
पित्तशामक: यसको बीजले पित्त पत्थरी घटाउँछ र कलेजोलाई शक्ति दिन्छ।
रक्तशोधक: यसले रक्तमा हुने विषालु पदार्थहरू निकाल्छ।
ज्वरनाशक: यसले टाउको दुखाइ र ज्वरो कम गर्छ।
पाचक: यसले पाचन प्रणालीलाई मजबूत बनाउँछ।

फाइदाहरू

कफ, ज्वरो र सर्दी-खोकीमा राम्रो असर गर्छ।
पित्त समस्या (पित्तविकार) हटाउँछ।
मूत्राशय र गुर्दाको पत्थरी घटाउन मद्दत गर्छ।
कलेजोलाई स्वस्थ राख्छ र यसको कार्यक्षमता बढाउँछ।
रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउँछ।

प्रयोग विधि

काँग्रेझारलाई निम्न प्रकारले प्रयोग गर्न सकिन्छ:

काढा: यसको जरा वा पातको काढा बनाएर १–१ गिलास दिनमा २–३ पटक खाने।
चूर्ण: यसको सुकेको जरा पिँधेर ३–५ ग्राम चूर्ण गरि पानीसँग सेवन गर्ने।
रस: यसको ताजा पातको रस २०–२५ ग्राम लिन सकिन्छ।
अर्क: यसको अर्क १०–१५ ग्राम सम्म सेवन गर्न सकिन्छ।

संकलन र संरक्षण

संकलन समय: यसको जरा वा पात वसन्त र गृष्म ऋतुमा (मार्च–जुन) समयमा संकलन गर्नु उपयुक्त हुन्छ।
संरक्षण विधि:

यसको जरा र पातहरू सफा गरी छायामा सुकाउनु पर्छ।
सुकेपछि एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नु पर्छ।
लामो समयसम्म राख्न चाहन्छ भने यसलाई ओसिलो नपर्ने ठाउँमा राख्नुपर्छ।

निष्कर्ष

काँग्रेझार (Anemone rivularis) नेपालको एक महत्त्वपूर्ण जडीबुटी हो जसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्षम छ। यसले कफ, ज्वरो, पित्तविकार, र कलेजो सम्बन्धी समस्याहरूमा राम्रो असर गर्छ। यसको उचित मात्रामा सेवन गर्दा स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। तर, अधिक मात्रामा सेवन गर्दा नकारात्मक असर पनि हुन सक्छ, त्यसैले आवश्यक परामर्श लिएर मात्र यसको प्रयोग गर्नु उपयुक्त हुन्छ। यसरी नेपाली परम्परागत चिकित्सामा प्रयोग हुने यस जडीबुटीको संरक्षण र सही उपयोगले स्वास्थ्य लाभ प्राप्त गर्न सकिन्छ।

Anemone rivularis, commonly known as KangreJhar (काँग्रेझार) or Lekali in Nepal, is a perennial herb celebrated for its medicinal properties. Standing 2 to 3 feet tall, it adorns mountainous regions with its delicate white flowers. This plant thrives at elevations ranging from 1,200 to 2,500 meters, making it a common sight in Nepal's hilly terrains.

Availability in Nepal and Other Countries

In Nepal, KangreJhar flourishes in the mid-hill regions, particularly along forest margins and grassy slopes. Its distribution extends across the Himalayas, including parts of India, Bhutan, and southwest China. The plant favors moist environments near streams and lakesides, contributing to its common name, Riverside Windflower.

Physical Properties

Anemone rivularis is a clump-forming perennial with deeply divided dark green leaves. Its stiff, branching stems bear umbels of delicate, saucer-shaped white flowers, often tinged blue on the reverse, with distinctive violet-blue anthers. The plant typically grows between 24 to 36 inches tall and 12 to 24 inches wide.

Medicinal Properties

Traditionally, various parts of KangreJhar have been utilized for their therapeutic benefits:

Bitter and Astringent Taste with Warm Nature: The plant's inherent properties are believed to balance bodily humors, particularly in alleviating phlegm-related fevers.
Liver and Gallbladder Support: Consumption of its seeds is said to reduce bile stones and enhance liver function, aiding in the expulsion of bile-related toxins.
Digestive Aid: The plant is known to stimulate digestive heat and address indigestion issues.
Respiratory Relief: In Nepalese traditional medicine, a paste made from the plant is applied to treat coughs and fevers.

Advantages and Uses

The versatility of Anemone rivularis in traditional medicine includes:

Fever Reduction: Its application in managing fevers, especially those associated with phlegm imbalances, is well-regarded.
Digestive Health: The plant's properties aid in improving digestion and addressing issues like indigestion.
Liver Detoxification: Regular use is believed to support liver health and assist in detoxifying bile-related impurities.
Respiratory Support: Topical applications are used to alleviate symptoms of coughs and respiratory discomfort.

Methods of Use

Traditional preparations of KangreJhar include:

Decoction (काढ़ा पानी): Consuming 1 glass of the decoction can help reduce phlegm-induced fevers.
Paste or Powder (लेदो / चूर्ण): A dose of 3 to 5 grams is used for digestive and liver ailments.
Juice (स्वरस): Taking 20 to 25 grams of the plant's juice, two to three times daily, is recommended for its therapeutic effects.
Extract (अर्क): An extract dose of 10 to 15 grams, administered two to three times a day, is utilized for various health benefits.

Harvesting and Preservation

For optimal potency:

Harvesting: Collect the plant during its flowering season, typically from late spring to early summer.
Drying: Dry the harvested parts in a shaded, well-ventilated area to preserve their medicinal properties.
Storage: Store the dried material in airtight containers, away from direct sunlight and moisture, to maintain efficacy.

Conclusion

Anemone rivularis, or KangreJhar, stands as a testament to the rich herbal heritage of Nepal and surrounding Himalayan regions. Its diverse medicinal applications, from digestive aid to liver support and fever reduction, underscore its significance in traditional practices. By understanding and utilizing this herb responsibly, we can continue to benefit from its natural healing properties while ensuring its preservation for future generations.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :