NepalAyurveds.com

KurKure, कुरकुरे, आँख्लेझार, Horse Tail, Equisetum ramosissimum

यो कुरकुरे सानो र ठूलो दुई प्रकारका विनापातका सुइरो चिस्यानमा पाइन्छन् । यसले खिल पल्टने, शरीरमा कडापन आउनेमा काँडा बिकेको पुरानो गाँठो, क्यान्सरको गिर्खा, बिग्रेको डन्डीफोर र पिसाब पोल्ने

र थोपाथोपा मुत्नेमा ४-५ पटक खाँदा विशेष लाभ पुयाउछ । ताजा थिचेर या पिसेर १०-१५ ग्राम दिनमा ३-५ पटक पानीसँग कुरकुरे खानुपर्दछ । पत्थरी, अम्लपित्त, पित्तज्वर, पेट पोल्ने, दुख्ने र सुजाक रोगमा यसले धेरै लाभ पुऱ्याउँछ। सुइरो चुस्नाले कति छिटो लाभ गर्दो रहेछ ?

परिचय

कुरकुरे (आँख्लेझार) नेपालमा पाइने एक प्रसिद्ध जडीबुटी हो। यसलाई अंग्रेजीमा Horse Tail वा Equisetum ramosissimum भनिन्छ। यो बुटी प्राचीनकालदेखि नै आयुर्वेदिक चिकित्सामा प्रयोग हुँदै आएको छ। यसको सुइरो जस्तो देखिने भागले गर्दा यसलाई कुरकुरे भनिएको हो। यसले शरीरका विभिन्न रोगहरूमा असरकारक उपचार गर्ने गर्छ। नेपाली परम्परागत चिकित्सामा यसको प्रयोग विशेष गरी पिसाब सम्बन्धी समस्या, जोर्नी दुखाइ, क्यान्सरको गिर्खा, पत्थरी र अन्य पित्तजन्य रोगहरूमा गरिन्छ।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

कुरकुरे नेपालको हिमाली, पहाडी र तराई क्षेत्रमा पाइन्छ। यो चिस्यान भएको ठाउँ, खोल्सा, नदीको किनार, र ओसिलो जमिनमा उम्रन्छ। नेपाल बाहेक यो जडीबुटी भारत, चीन, युरोप, उत्तरी अमेरिका र अन्य एसियाली देशहरूमा पनि पाइन्छ। यसको वैज्ञानिक नाम Equisetum प्रजातिको रूपमा चिनिन्छ, जुन विश्वभर फैलिएको छ।

भौतिक गुणहरू

कुरकुरेको बुटी सानो र ठूलो दुई प्रकारको हुन्छ।
यसको सुइरो जस्तो देखिने हरिया डाँठ हुन्छ, जसमा पात नहुन्छ।
यसको जरा जमिनमुनि फैलिएको हुन्छ।
यसको स्वाद तीतो र कडा हुन्छ।
यसको डाँठ कडा र खस्रो हुन्छ, जसलाई चपाउँदा कुरकुर आवाज आउँछ।

औषधीय गुणहरू

कुरकुरेमा निम्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्:

रक्तशोधक: यसले रक्तलाई शुद्ध गर्छ।
मूत्रल: पिसाब बढाउने गुण भएकोले यसले पिसाब सम्बन्धी समस्याहरूमा लाभदायक हुन्छ।
ज्वरनाशक: पित्तज्वर र अम्लपित्तमा फाइदा गर्छ।
घाउ रोग निको पार्ने: यसले खिल पल्टने, काँडा बिकेको घाउ, र सुजाक रोगमा असर गर्छ।
क्यान्सर विरोधी: केही अध्ययन अनुसार यसले क्यान्सरको गिर्खा बढ्नबाट रोक्छ।

फाइदाहरू

पिसाब पोल्ने र थोपाथोपा मुत्ने समस्यामा राम्रो असर गर्छ।
पत्थरी, मूत्राशयको संक्रमण, र गुर्दाको समस्यामा उपयोगी।
खिल पल्टने, घाउ र सुज्ने समस्यामा लाभदायक।
पेट दुख्ने, अम्लपित्त, र पित्तज्वरमा फाइदा गर्छ।
कडापन आउने, जोर्नी दुखाइ, र डन्डीफोर बिग्रिएमा उपचार गर्छ।

प्रयोग विधि

ताजा कुरकुरेको रस: ताजा बुटीलाई थिचेर वा पिसेर १०-१५ ग्राम रस दिनमा ३-५ पटक पानीसँग सेवन गर्न सकिन्छ।
पातको काढा: सुकेको वा ताजा कुरकुरे उमालेर काढा बनाएर पिउन सकिन्छ।
चूर्ण: सुकेको बुटीलाई पिँधेर चूर्ण बनाइएको सेवन गर्न सकिन्छ।
लेप: घाउमा ताजा बुटी पिसेर लेप्न सकिन्छ।

संकलन र संरक्षण

कुरकुरे बुटी वर्षायाममा राम्रोसँग उम्रन्छ। यसलाई जरासहित उखेलेर वा डाँठ काटेर संकलन गर्न सकिन्छ।
संकलन गरेपछि यसलाई छायामा सुकाउनुपर्छ।
सुकेपछि एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नुपर्छ ताकि यसको गुण कायम रहोस्।
लामो समयसम्म प्रयोग गर्न चाहँदा यसलाई सुकेर मात्र भण्डारण गर्नुपर्छ।

निष्कर्ष

कुरकुरे (आँख्लेझार) एक उपयोगी जडीबुटी हो जसले विभिन्न रोगहरूको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसले पिसाब सम्बन्धी समस्या, घाउ, पेट दुखाइ, र क्यान्सरजस्ता गम्भीर रोगहरूमा पनि लाभ पुर्याउँछ। यसको प्रयोग सजिलो र सुरक्षित छ, तर आवश्यकता अनुसार आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु उचित हुन्छ। नेपालमा सहजै उपलब्ध यो जडीबुटीले हाम्रो स्वास्थ्य रोगमुक्त बनाउन ठूलो योगदान दिन सक्छ।

Introduction

KurKure, or Equisetum ramosissimum, is a unique plant belonging to the horsetail family. It's known for its slender, jointed stems and lack of traditional leaves or flowers. In Nepal, it's commonly referred to as "कुरकुरे" or "आँख्लेझार." The name "horsetail" comes from its resemblance to a horse's tail. This plant has been used for centuries in traditional medicine across various cultures.Wikipedia+1Drugs.com+1

Availability in Nepal and Other Countries

🇳🇵 Nepal

In Nepal, KurKure thrives in moist environments, especially in the hilly and mountainous regions up to 2600 meters above sea level. It's commonly found along riverbanks, marshes, and damp forest areas. Traditional healers in Nepal have utilized this plant for various medicinal purposes, including treating burns, scabies, malarial fever, gonorrhea, and liver and chest complaints.

Global Presence

Beyond Nepal, Equisetum ramosissimum is distributed across Southeast Asia, Southern China, India, Sri Lanka, and parts of Africa. In the Philippines, it's known as "Putod" and is used in traditional medicine for treating urinary issues, hypertension, eye conditions, and more.

Physical Properties

Appearance: KurKure has slender, hollow, and jointed stems with a rough texture due to high silica content. The stems are typically green and can have a bluish-grey tinge.
Growth: It grows in clusters, often forming colonies through its underground rhizomes. The plant can adapt to various environments, from sandy riverbanks to swampy forest soils.

Medicinal Properties

KurKure is renowned for its diverse medicinal properties:

Diuretic: Promotes urine production, aiding in detoxification and treating urinary tract infections.
Astringent: Helps in tightening tissues, beneficial for wound healing and reducing inflammation.
Antioxidant: Protects cells from oxidative stress, potentially preventing chronic diseases.
Anti-inflammatory: Reduces inflammation, useful in treating conditions like arthritis and skin disorders.
Antimicrobial: Combats various pathogens, aiding in treating infections.

Advantages

Natural Remedy: Offers a plant-based alternative to synthetic drugs.
Versatility: Can be used to treat a wide range of ailments, from urinary issues to skin conditions.
Accessibility: Widely available in Nepal and other regions, making it an accessible remedy for many.
Minimal Side Effects: When used appropriately, it has minimal reported side effects.

Uses

Traditional Uses in Nepal

Urinary Issues: Used to treat burning sensation during urination and frequent urination.
Skin Conditions: Applied to burns, scabies, and other skin ailments
Bone and Joint Health: Used in treating dislocated bones and joint stiffness.
Uses in Other Countries

Philippines: Treats hypertension, eye conditions, and kidney troubles.
India: Used for gonorrhea, bone fractures, and as a cooling medicine.
China: Employed in treating wounds, ulcers, and respiratory issues.

Methods of Use

Decoction: Boil 15-30 grams of dried KurKure in water and consume the liquid.
Paste: Grind fresh stems into a paste and apply to affected areas for skin conditions.
Tea: Steep dried stems in hot water to make a herbal tea.
Infusion: Soak the plant in alcohol to extract its medicinal properties for topical applications.

Harvesting and Preservation

Harvesting: Best harvested in spring when the plant is most potent. Use clean tools to cut the stems, ensuring sustainable harvesting by leaving the roots intact.
Drying: Rinse the stems thoroughly and dry them under the sun until they become brittle.
Storage: Store the dried stems in airtight containers, away from moisture and direct sunlight, to preserve their medicinal properties.

Conclusion

KurKure (Equisetum ramosissimum) is a remarkable plant with a rich history in traditional medicine. Its wide range of medicinal properties makes it a valuable natural remedy for various ailments. With proper harvesting and usage, it offers an accessible and effective treatment option rooted in centuries-old practices.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :